Abstract

Inspiracje Norwidowskie w twórczości Henryka Mikołaja Góreckiego znalazły wyraz w pochodzącym z 1980 roku cyklu Błogosławione pieśni malinowe. Fragmenty Norwidowskie na głos i fortepian op. 43. Celem artykułu jest analiza warstwy tekstowej i muzycznej dzieła oraz ukazanie znaczenia owych pieśni na tle muzyki polskiej przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. Na cykl Błogosławione pieśni malinowe składają się cztery pieśni: 1. Błogosławione pieśni malinowe, 2. Co ranek, skoro ustępują cienie, 3. Litość, 4. O! Boże…. Trzy pieśni mają formę dwuczęściową AB, natomiast pieśń pierwsza ujęta jest w strukturę odcinkową z elementami formy ronda. Teksty poszczególnych pieśni cyklu są przeważnie krótkimi wyjątkami pochodzącymi z różnych utworów Norwida. Zarówno w warstwie tekstowej, jak i w warstwie muzycznej Błogosławionych pieśni malinowych widoczne są konotacje sakralne. W melodyce oraz rytmice cyklu występują aluzje do polskich pieśni kościelnych i ich reminiscencje. W warstwie rytmicznej i melodycznej pieśni Litość odnaleźć można ponadto odniesienia do polskiej pieśni powszechnej Hej strzelcy wraz śpiewanej w okresie powstania styczniowego. W całym op. 43 ma miejsce redukcja warstwy rytmicznej, widoczna zwłaszcza w partii wokalnej. Ograniczeniu podlega również melodyka partii wokalnej, w której dominują interwały sekund. W cyklu zauważalne są trzy źródła inspiracji: liryka wokalna Karola Szymanowskiego, twórczość pieśniowa Mieczysława Karłowicza oraz polska pieśń powszechna. Przełom lat 70. i 80. XX wieku to okres przemian społeczno-politycznych w Polsce i wydarzeń o wielkim znaczeniu dla Polaków (wybór papieża Polaka, narastanie ruchu oporu, powstanie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”), które znalazły oddźwięk w twórczości polskich kompozytorów. Wiele dzieł skomponowanych przez Henryka Mikołaja Góreckiego wpisuje się także w nurt muzyki zaangażowanej. Należą do nich m.in. dedykowany papieżowi Janowi Pawłowi II psalm Beatus vir i Miserere, dzieło stanowiące reakcję na wydarzenia bydgoskie w marcu 1981 roku. Wykorzystany w pieśni Litość Norwidowski tekst mówiący o utracie ducha przez naród polski pozostający pod zaborami uzyskał w roku 1980 nowy, współczesny kontekst, polegający na wprowadzeniu aluzji do czasów rządzącego w Polsce komunistycznego reżimu. W Błogosławionych pieśniach malinowych widoczne są cechy charakterystyczne dla indywidualnego stylu muzycznego Góreckiego (wykorzystywanie temp takich, jak Lento i Largo, kontrasty dynamiczne). Ograniczenie rytmu w połączeniu z oszczędną motywiką wskazuje na zastosowanie procedur technicznych o proweniencji minimalistycznej, co w połaczeniu z elementami tradycji muzycznej sytuuje utwór Góreckiego w ramach dzieł reprezentujących tendencje postminimalistyczne w muzyce europejskiej.